نکاتی درباره اسهال و پنومونی در گوساله های شیرخوار

از آنجا که یکی از دلایل مرگ و میر و کندی رشد گوساله ها اسهال است ، برخی از عواملی که باعث بروز اسهال شده و پرهیز از آنها ضروری به نظر می رسد، ذکر می شوند

1-تراکم بیش از حد جایگاه

2-تهویه نامناسب و وجود هوای سنگین و آلوده

3-بستر خيس و مرطوب و نامناسب

4-تغذیه نامناسب و بیش از حد

5-مقاومت کم بدنی حاصل از کمبود ویتامینهایA،D وE

6-عدم تغذیه به موقع و کافی با آغوز

7-آبخوری ها و آخورهای کثیف و آلوده

در هنگام قطع شیر گوساله توجه به میزان ماده خشک مصرفی در میزان رشد تأثیر بسزایی دارد. شایسته است گوساله ها در زمانی قطع شیر شوند که روزانه حدود 500 تا 800 گرم استارتر مصرف می کنند. افزودن کوکسیدیواستات ها یا یونوفرها در کاهش کوکسیدیوز و بهبود رشد م‍ؤثر هستند. استفاده از یونوفرها در استارتر باعث بهبود افزایش وزن گوساله و ضریب تبدیل خوراک می گردند.افزودن برخی دیگر از افزودنی ها مانند فرآورده های تخمیری حاصل از فعالیت مخمرها نیز در بهبود نرخ رشد مؤثر هستند.قطع شیر ناگهانی توسط اکثر پژ وهشگران توصیه شده و این نوع از شیرگیری باعث می شود تا گوساله ها برای مصرف ماده خشک بیشتری تحریک شوند. بهتر است تا پیش از قطع شیر و یا حداقل تا 10 هفتگی به گوساله ها علوفه داده نشود. ضمناً به کاربردن سیلاژ ها در جیره غذایی گوساله ها به دلیل رطوبت بالا و تأثیر منفی آن ها بر مصرف خوراک و رشد تا پیش از 3 ماهگی توصیه نمی شود. لازم به یادآوری است که باید از روز دوم پس از تولد، آب تمیز و تازه به صورت آزاد در اختیار گوساله ها باشد. گوساله هایی که آب تازه و تمیز بدون محدودیت دریافت نمایند،استارتر بیشتری مصرف کرده، رشد بیشتری داشته و سالم تر هستند. به طور کلی دانشمندان بر این عقیده اندکه ایمونوگلوبینهای موجود در آغوز موجب حفظ سلامت گوساله تازه متولد شده می گردند.همچنین نشان داده شده استگوساله هایی که سطح ایمونوگلوبینهای آنها بالاتر از 1000 میلی گرم بر میلی لیتر است،کمتر به اسهال مبتلا شده ، رشد و ضریب تبدیل خوراک بهتری داشته و درصد مرگ و میر آنها پایین تر است. خوراندن آغوز در یک ساعت اول تولد و تکرار این عمل در طی 12 ساعت اول تولد گوساله حائز اهمیت فراوانی است . درخوراندن آغوز زمان، تأثیر حیاتی دارد0زیرا غلظت ایمونوگلوبین های آغوز در طی 6 ساعت اول پس از زایش حدود 20 تا 40 درصد کاهش می یابد. همچنین از سوی دیگر گوساله ها پس از 12 ساعت اول زندگي نیمی از توان خود را در جذب ایمونوگلوبین ها از دست می دهند.دقت به سلامت و شادابی گوساله ها بسیار مهم است و در این میان اسهال یکی از دلایل عمده کاهش رشد و تلفات گوساله هاست. اسهال بر دو نوع تغذیه ای و پاتوژنیک هستند.تغییر نوع شیرخشک مصرفی ، تغییر ناگهانی جیره غذایی گوساله ها از شیر طبیعی به شیر خشک، حمل و نقل، تغییرات آب و هوایی، شاخ سوزی و واکسیناسیون از عوامل به وجود آورنده اسهال های تغذیه ای هستند که ناشی از تنش و استرس بوده و موقت می باشند. ازآنجا که در این نوع اسهال ها آب زیادی از بدن گوساله خارج می شود،دقت و کنترل مداوم و درمان به موقع ضروری به نظر می رسد.عامل اسهال پاتوژنیک، باکتری ها یا ویروس ها هستند و بر حسب نوع گاوداری متفاوتند. این نوع اسهال ها اصولاً در سه هفته اول تولد گوساله دیده می شوند. تماس گوساله های آلوده با یکدیگر، آلودگی دست کارگران در هنگام شیردادن و آلودگی های محیطی باعث بروز این نوع اسهال ها می گردند.در طی اولین روز اسهال، گوساله ها حدود 5 تا 10 درصد آب بدن خود را از دست می دهند و اگر گوساله بیش از 14 درصد آب بدن خود را از دست بدهد، تلف خواهد شد.یکی از بهترین راه های ارزیابی دهیدراسیون و بیماری گوساله هانظارت و مشاهده دقیق آن ها در هنگام شیر خوردن و بررسی عطش آنهاست.گوساله ها همواره وبه ویژه درزمان بیماری به انرژی کافی برای حفظ وزن بدن و سیستم ایمنی خود نیاز دارند. از آن جا که در هنگام ابتلا به اسهال و درمان با محلول های دهیدراسیون خوراکی (ORC) انرژی کافی و مورد نیاز دام تأمین نمی گردد، باید از شیر یا جایگزین شیر برای تأمین انرژی و پروتئین لازم و حفظ وزن بدن گوساله استفاده کرد. همچنین در شرایطی که اسهال در گله شایع باشد،علاوه بررعایت کامل تمام نکات بهداشتی در هنگام نگهداری و پرورش گوساله ها، بهتر است از مدفوع ها نمونه گیری کرده و نمونه ها را به آزمایشگاه های تشخیص دامپزشکی برای تعیین نوع عامل عفونت ارسال کرد تا شاید با استفاده از آنتی بیوتیک ها در قالب یک برنامه پیشگیرانه بتوان از بروز اسهال ها و صرف وقت و هزینه جلوگیری نمود.رعایت اصول بهداشتی و تغذیه ای در پرورش گوساله ها در کنار جایگاه و بستر مناسب در ممانعت از بروز بیماری هایی مانند ذات الریه مؤثر است. اصولاً ذات الریه (پنومونی) یک بیماری ثانویه است که بعد از اسهال های شدید بروز می کند. در هنگام از شیر گرفتن و تنش های بعد از آن احتمال ابتلا به پنومونی بالا می رود. بسیاری از گوساله های مبتلا تلف می شوند و آنهایی که زنده می مانند، در طول زندگی به بیماری های تنفسی حساس تر خواهند بود. گزارش شده است، گوساله هایی که به ذات الریه مبتلا می شوند،5/2 برابر گوساله های دیگرتلفات پس از سه ماهگی خواهند داشت و این گوساله ها رشد کندتری داشته و ضعیف می مانند. همچنین این گوساله ها در آینده احتمال حذف بالاتری دارند.جایگاه نامناسب، بستر خیس و مرطوب، تهویه نامناسب و هوای کثیف، تراکم گازهای آمونیاک و دی اکسید کربن، هوای بیش از حد گرم در ایجاد این بیماری نقش زیادی دارند که باید از آنها اجتناب نموده تا به رشد و سلامت گوساله ها ضربه ای وارد نیاید.به طور خلاصه باید گفت تلیسه هاآینده ژنتیکی گله هستند و لذا توجه به پرورش آن ها بسیار مهم می باشد. در گله هایی که در هنگام شیر خواری به گوساله ها علوفه نمی دهند و صرفاً با شیر و کنسانتره مرغوب آنها را پرورش می دهند، در آینده تلیسه های بلند قد تر و بهتری خواهند داشت.اندازه گیری متوسط افزایش وزن روزانه گوساله های شیرخوار یکی از بهترین راه های کنترل و نظارت است و به عنوان یک شاخص مقایسه، بعد از هفته اول تولد، گوساله ها باید روزانه 500 گرم افزایش وزن داشته باشند.یک استارتر مناسب برای گوساله ها،کنسانتره ای است غنی از انرژی و با حداقل 18% پروتئین خام. لازم است غلات موجود در استارتر شکسته و رول شوند و خیلی نرم و آردی نباشند تا مصرف ماده خشک استارتر بیشتر گردد. افزودن حدود 5% ملاس چغندرقند، خوشخوراکی را افزایش داده و گرد و غبار استارتر را کم می کند. بهتر است کنسانتره استارتر گوساله ها را تا سن 12 هفتگی تغذیه نمود. به طور کلی نحوه تغذیه گوساله های ماده باید به نحوی باشد که تلیسه ها در هنگام تلقیح حدود 127 سانتی متر قد (ارتفاع در ناحیه جدوگاه ) داشته باشند. با تغذیه و نگهداری مناسب می توان سن زایش تلیسه های شکم اول را کاهش داد. برای دستیابی به این هدف باید طی یک برنامه منظم،قد و وزن تلیسه ها را اندازه گیری و بررسی نمود. کنسانتره استارتر و گروور(کنسانتره رشد دهنده) گوساله ها و تلیسه های جوان باید حدود 18 تا 20 درصد پروتئین خام داشته باشد که بتواند رشد اسکلتی کافی این دام های جوان را تضمین نماید. در ادامه برای جلوگیری از چاقی بیش از حد برخی از تلیسه ها بایددسته بندیهای مناسبی را نیز برای تلیسه ها در گاوداری اعمال کرد.

برگرفته از نشریه علمی آموزشی و ترویجی شرکت تعاونی گاوداراران صنعتی خراسان